Negatywne i nieprawdziwe komentarze dotyczące przedsiębiorców i prowadzonych przez nich firm pojawiające się w Internecie stanowią duży problem dla pokrzywdzonych a dochodzenie roszczeń związanych z takimi komentarzami sprawia w praktyce wiele problemów.
Zakres ochrony pokrzywdzonego przedsiębiorcy można podzielić na ochronę cywilnoprawną i ochronę prawnokarną.
Ochrona cywilnoprawna
Podstawę ochrony cywilnoprawnej stanowi regulacja zawarta w kodeksie cywilnym dotycząca ochrony dóbr osobistych. Do dóbr osobistych należą między innymi: nazwisko oraz wizerunek. W przypadku podmiotów niebędących osobami fizycznymi znaczenie ma również dobre imię.
W orzecznictwie sądowym wskazuje się, że dobra osobiste mogę mieć także osoby prawny (np. spółki) – dobre imię osoby prawnej naruszają wypowiedzi, które obiektywnie oceniając, przypisują osobie prawnej niewłaściwe postępowanie mogące spowodować utratę do niej zaufania potrzebnego do prawdziwego funkcjonowania w zakresie swych zadań.
Aby firma mogła dochodzić roszczeń związanych z naruszeniem dóbr osobistych, konieczne jest uznanie, że doszło do naruszenia dobra osobistego oraz, że naruszenie to było bezprawne.
Kwestia naruszenia dobra osobistego będzie prowadzić do ustalenia, czy zachowanie biorąc pod uwagę przeciętnego odbiorcę może obiektywnie stać się podstawą negatywnych odczuć pokrzywdzonego.
Bezprawność sprowadza się do uznania, że zachowanie sprzeczne jest z porządkiem prawnym oraz z zasadami współżycia społecznego. W przypadku naruszenia dóbr osobistych nie jest konieczne wykazanie winy sprawcy naruszającego dobro osobiste. W zakresie dochodzenia odpowiedzialności za naruszenie dóbr osobistych ustawodawca posłużył się domniemaniem bezprawności.
Wskazując na roszczenia za naruszenie dóbr osobistych można wyróżnić następujące żądania:
– zaniechanie działania;
– usunięcie skutków naruszenia;
– złożenie oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie;
– zadośćuczynienie pieniężne;
– zapłata odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny;
– odszkodowanie na zasadach ogólnych
W kontekście nieprawdziwych i niepochlebnych komentarzy dotyczących prowadzonej działalności gospodarczej należy pamiętać, że nie zawsze negatywna opinia będzie równoznaczna z naruszeniem dobrego imienia lub innego dobra osobistego.
Ochrona karnoprawna
Negatywne i nieprawdziwe komentarze w pewnych przypadkach mogą prowadzić do możliwości pociągnięcia sprawcy do odpowiedzialności karnej.
Kodeks karny jako przestępstwo traktuje zachowanie, które mogą poniżyć drugą osobę (również osobę prawną) w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu, rodzaju działalności. Przestępstwo takie nazywane jest zniesławieniem.
Kwalifikowaną postacią zniesławienia jest znieważanie w którym sprawca posługuje się środkami masowego komunikowania się. Dotyczy to wszystkich ogólnodostępnych środków za pomocą których współcześnie odbywa się przekazywanie informacji- a więc również Internetu.
Przestępstwo to może zostać popełnione jedynie umyślnie zarówno z zamiarem bezpośrednim jak i zamiarem ewentualnym. Ściganie przestępstwa (w trybie podstawowym oraz kwalifikowanym) odbywa się z oskarżenia prywatnego. W takim wypadku prokurator wszczyna postępowanie lub wstępuje do toczącego się już postępowania jeśli wymaga tego interes społeczny. Oznacza to, że znaczna część czynności związanych z prowadzeniem postępowania karnego spoczywa na pokrzywdzonym.
W pewnych przypadkach rozpowszechnianie nieprawidłowych lub wprowadzających w błąd wiadomości a dotyczących dla przykładu osób reprezentujących przedsiębiorstwo może doprowadzić także do realizacji ustawowych znamion przestępstwa zniewagi lub wykroczenia z ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.
W tekście nie przez przypadek użyto sformułowania “komentarze”.
Należy pamiętać, że karalność wpisu umieszczonego w Internecie odwoływana będzie zawsze odnoszone do sfery faktów (zdarzeń, które miały miejsce w rzeczywistości). Odpowiedzialności karnej będzie podlega przeinaczanie okoliczności prawdziwej lub głoszenie informacji nieprawdziwych.
Jeżeli wpis w Internecie jest opinią stanowiącą ocenę- wówczas by spełnione zostały znamiona czyny zabronionego, trzeba będzie wykazać, że nasza ocena ma na celu przedstawienie pokrzywdzonego w sposób ujemny tak by poniżyć go w opinii publicznej i w konsekwencji narazić na utratę zaufania potrzebnego do wykonywania danego rodzaju działalności.
Problematyczne jest to, że nie jest możliwe ustalenie z góry katalogu określeń, które automatycznie można uznać za komentarze zniesławiające.
Problem anonimowości
Jednym z głównych problemów przed jakim staje pokrzywdzony niezależnie czy chce on skorzystać z ochrony na drodze postępowania cywilnego czy postępowania karnego jest brak możliwości ustalenia danych osobowych osób wystawiających komentarze.
Można zaryzykować stwierdzenie, że w dobie Internetu nikt nie jest anonimowy. Jeżeli jednak autor komentarzy nie posługuje się wprost swoim imieniem i nazwiskiem używając tzw. nick’a, ustalenie jego tożsamości w celu pociągnięcia go do odpowiedzialności może okazać się znacznie utrudnione a nawet niemożliwe.
Aby ustalić dane osobowe autora komentarza, musimy ustalić zindywidualizowany numer ID urządzenia, z którego dokonano wpisu, co w praktyce przysparza wiele trudności.
W świetle przepisów prawa, stały adres ID jest traktowany tak jak dane osobowe. Powyższe utrudnia pokrzywdzonemu swobodne uzyskanie numeru ID od Administratora zarządzającego stroną internetową. Najczęściej Administrator nie będzie chciał udostępnić nam takich danych, powołując się na tajemnicę telekomunikacyjną lub ochronę danych osobowych.
W takiej sytuacji jedyną drogą pozostaje zgłoszenie sprawy do organów ścigania, wnoszą o objęcie ściganiem z urzędu przestępstwa ściganego z oskarżenia prywatnego.
W praktyce organy ścigania prowadzą postępowanie aż do momentu ustalenia numeru IP i osoby która tym adresem się posługuje (niekoniecznie jest to osoba która dokonała wpisu np. w przypadku numeru IP routera i dostępu do Internetu przez wiele osób w sieci wi-fi).
W przypadku przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego, jeżeli prokurator nie wniesie aktu oskarżenia, akt oskarżenia powinien zostać wniesiony do sądu przez oskarżyciela prywatnego. Akt oskarżenia powinien zawierać co najmniej: oznaczenie osoby oskarżonego, wskazanie zarzucanego mu czynu oraz wskazanie dowodów na których opiera się oskarżenie.
Jeżeli brak jest danych osoby oskarżonego- wniesienie aktu oskarżenia w tym trybie jest praktycznie niemożliwe bowiem nie podając danych osobowych oskarżyciel prywatny zostanie wezwany do uzupełnienia braku, jeżeli braki nie zostaną uzupełnione pismo zostanie uznane za bezskuteczne.
Na przestrzeni lat, podejście do problemu komentarzy w Internecie, psujących reputacje przedsiębiorców przy poczuciu bezkarności, powoli się zmienia czego wyrazem może być głośny wyrok Sądu Najwyższego z ostatnich lat, który dał możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności Administratorów stron internetowych na których umieszczane są komentarze, którzy chcąc zwolnić się od odpowiedzialności muszą teraz wykazać, że nie wiedzieli o bezprawności wpisów.
Jednakże kwestia ustalania sprawcy (autora) negatywnych treści w Internecie nadal przysparza pokrzywdzonym wiele problemów a wielomiesięczne procedury sprawiają, że bardzo często pokrzywdzeni nie decydują się na dochodzenie swoich praw i ochrony swojego dobrego imienia.
Komentarz napisał Edward Koziarzewski, właściciel Kancelarii CMM specjalizującej się w opiece prawnej dla przedsiębiorców. www.cmm-kp.pl
